Tác giả: Lê Phương Quỳnh
Sau khi cung cấp một cái nhìn tổng thể về vị trí của chúng tôi về mặt đổi mới kỹ thuật số ở Trung Quốc, chúng tôi đã tổng hợp những hiểu biết chung về Thực tiễn kỹ thuật số của McKinsey Trung Quốc để phân tích trong tương lai. Danh sách dưới đây tập hợp sáu xu hướng siêu tốc sẽ định hướng đổi mới kỹ thuật số trong những năm tới và cung cấp cho các giám đốc điều hành ở Trung Quốc nguồn thông tin để sử dụng khi họ xem xét chiến lược công ty của mình.
1. Sự tích hợp bán lẻ tuyệt vời
Việc hợp nhất các lĩnh vực bán lẻ trước đây có thể sẽ tiếp tục, tích hợp bán lẻ đa kênh với nền kinh tế theo yêu cầu, nền kinh tế xã hội và chuỗi cung ứng bán lẻ. Kết quả là sẽ tạo ra một cảnh quan xã hội và bán lẻ khổng lồ và tích hợp liền mạch. Thương mại xã hội sẽ tiếp tục phát triển và chiếm tỷ trọng lớn hơn bao giờ hết trong GMV trực tuyến. Xu hướng này sẽ được điều chỉnh bởi những cải tiến trong việc đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng; với mong muốn sự thuận tiện và hiệu quả sẽ nhanh chóng thu hẹp khoảng cách giữa thương mại điện tử theo yêu cầu và thương mại điện tử truyền thống.
Trong khi đó, người tiêu dùng sẽ tiếp tục khai thác các nguồn đáng tin cậy để biết thông tin sản phẩm, bao gồm các kênh mở rộng trên các video ngắn, mạng xã hội, biển quảng cáo, thiết bị di động, web và tivi. Các cơ hội giao dịch sẽ ngày càng trực tiếp, có nghĩa là chi tiêu cho xã hội và xây dựng thương hiệu sẽ tạo ra những tác động tích cực ngay lập tức cho GMV.
Thương mại điện tử dựa trên nội dung bùng nổ trên các nền tảng chia sẻ video như Douyin (phiên bản tiếng Trung của Tiktok) và Bilibili, cũng như các dịch vụ về nội dung khác như Toutiao. Mặc dù phát trực tiếp và phát sóng vẫn chiếm một phần nhỏ doanh số thương mại điện tử, nhưng điều này sẽ thay đổi khi Trung Quốc tiến vào kỷ nguyên 5G và Internet-of-things (IOT).
Mảnh ghép cuối cùng của sự tích hợp bán lẻ tuyệt vời sẽ là sự nhanh nhạy của chuỗi cung ứng được cải thiện. Các chuỗi cung ứng sẽ phải trở nên nhanh chóng hơn để đáp ứng các đơn đặt hàng theo yêu cầu thường xuyên và đa dạng hơn, cũng như dự báo tốt hơn các xu hướng và nguồn cầu của người tiêu dùng.
2. ẢO HOÁ DỊCH VỤ
Cũng giống như thương mại điện tử đã đưa Trung Quốc vào cơn bão, việc cung cấp dịch vụ trực tuyến sẽ chiếm vị trí trung tâm khi những bước đột phá trong việc làm quen của người tiêu dùng, một phần do đại dịch COVID-19 thúc đẩy, đã đẩy nhanh số hóa việc cung cấp dịch vụ trên nhiều lĩnh vực. Như chúng ta đã thấy, quá trình ảo hóa các dịch vụ trong chăm sóc sức khỏe và giáo dục đang được tiến hành, nhưng có tiềm năng to lớn cho sự đổi mới kỹ thuật số để tiếp tục thúc đẩy hiệu quả, đồng thời giải quyết sự mất cân bằng rộng rãi trong việc phân phối các nguồn lực.
Trong giáo dục, số hóa sẽ giúp bù đắp cho các khoản chi tiêu công không đồng đều ở các thành phố cấp một cao hơn 3,3 lần so với các thành phố cấp 3 và 4 nhỏ hơn của Trung Quốc. Điều này sẽ thúc đẩy khả năng tiếp cận công bằng hơn với các nguồn tài nguyên giáo dục. Các nền tảng như DingTalk của Alibaba, một ứng dụng giao tiếp và cộng tác dành cho doanh nghiệp, sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc phân phối giáo dục trực tuyến và ngoại tuyến cho các trường học. Giờ đây, sinh viên đã quen với các mô hình tích hợp từ trực tuyến sang ngoại tuyến (O2O), tiềm năng mở rộng mô hình này khi thế hệ bản địa kỹ thuật số tiến bộ trong hành trình học tập của học sinh là rất lớn. Điều này sẽ mang lại sự an tâm cho các bậc cha mẹ, khoảng 68% trong số họ thích phương pháp tiếp cận trực tuyến và ngoại tuyến tích hợp, theo một cuộc khảo sát được thực hiện bởi nền tảng giáo dục O2O Aixuexi.
Trong khi đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục thử nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra trải nghiệm học tập được cá nhân hóa, tương tác và nhập vai. Khi 5G trở thành tiêu chuẩn, AI sẽ cho phép học tập thích ứng, cung cấp nhiều dịch vụ được cá nhân hóa hơn dựa trên các mô hình học tập và sở thích học tập của từng cá nhân.
Điều này cũng đúng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, nơi mà sự đổi mới kỹ thuật số chỉ mới bắt đầu giải quyết sự chênh lệch lớn trong việc phân bổ các bác sĩ hàng đầu. Gần 80% nguồn lực y tế chỉ tập trung ở 20% bệnh viện ở Trung Quốc, vì vậy các bệnh viện cơ sở và bệnh viện ở vùng sâu và vùng xa thường xuyên thiếu nguồn cung cấp chất lượng cao. Hiện tại, dưới 5% tổng số cuộc tham vấn là trực tuyến, cho thấy cơ hội phát triển sẽ giảm xu hướng bệnh nhân phải di chuyển xa để đến các bệnh viện đa khoa ở các thành phố lớn, và giải quyết các vấn đề liên quan đến quá tải.
Ngay cả những trải nghiệm ngoại tuyến truyền thống như quan điểm về bất động sản cũng chuyển sang trực tuyến trong thời kỳ đại dịch. Ví dụ, Beike, một nền tảng bất động sản nhà ở trực tuyến, đã tổ chức hơn 10 triệu buổi trưng bày bất động sản ảo thông qua công nghệ thực tế ảo (VR) trong thời kỳ cao điểm của đại dịch, gấp 35 lần con số được tiến hành trước khi bùng phát COVID-19.
Việc ảo hóa các dịch vụ khó có thể dừng lại ở đó. Các dịch vụ của chính phủ và tư vấn pháp lý có thể sẽ làm theo, khi một làn sóng các lĩnh vực truyền thống yêu cầu tương tác mặt đối mặt chuyển sang kỹ thuật số. Cái này nên cung cấp sự minh bạch hơn về chất lượng của nhà cung cấp thông qua hệ thống xếp hạng công khai, giúp thúc đẩy cạnh tranh và nâng cao tiêu chuẩn.
Số hóa cũng sẽ giúp các nhà cung cấp dịch vụ có thể làm việc ở bất cứ đâu, phá bỏ các rào cản về quy định và tài chính truyền thống đối với sự dịch chuyển lao động, đồng thời cách mạng hóa tính sẵn có và chất lượng của dịch vụ. Tự động hóa cũng sẽ đóng một vai trò lớn hơn, với các robot dịch vụ ra mắt trên thị trường tiêu dùng theo hướng dịch vụ.
3. CUỘC CÁCH MẠNG DI ĐỘNG
Mạng di động chia sẻ rất phát triển của Trung Quốc sẽ ngày càng được cung cấp năng lượng nhờ sự sẵn có của các loại xe điện (EV) và “phương tiện thông minh” được kết nối, với các đội lái xe tự hành hoàn toàn đang phát triển. Khi cốt lõi đằng sau các giải pháp di động ngày càng trở nên phổ biến, đổi mới kỹ thuật số sẽ trở thành trụ cột trong cuộc chiến giành thị phần, thúc đẩy sự đổi mới trong phần mềm, giải pháp và dịch vụ, đồng thời tạo ra cơ hội mới cho các công ty nhanh nhẹn và sáng tạo.
Người tiêu dùng Trung Quốc sẽ thúc đẩy sự gián đoạn, đưa khả năng thích ứng nhanh và mong muốn cải tiến mới vào lĩnh vực ô tô. Những người mới tham gia đang là những người dẫn đầu, bằng chứng là sự thành công của các thương hiệu xe điện địa phương như Nio, Li Auto và Xpeng. Không bị cản trở bởi các mô hình kinh doanh và mạng lưới truyền thống, họ đang xác định trò chơi về mặt trải nghiệm khách hàng (ví dụ: hoạt động của khách hàng được tổ chức hóa và mở rộng tương tác của người tiêu dùng tại các trung tâm trải nghiệm và trạm hoán đổi pin) và sẽ tiếp tục làm như vậy trong tương lai, thậm chí khi các nhà sản xuất ô tô truyền thống đang chạy đua để bắt kịp. Những cải tiến bền vững của công nghệ trong xe, xoay quanh các tính năng thông minh giúp cải thiện khả năng kết nối và an toàn, đồng thời cho phép nâng cấp phương tiện qua OTA (qua mạng) đang được mong đợi để được chứng kiến.
Ở cấp độ vĩ mô, lợi thế của Trung Quốc phụ thuộc vào sự hỗ trợ của nhà nước đối với giao thông thông minh. Sẽ có khả năng xảy ra triển khai sâu hơn công nghệ xe tới mọi thứ (V2X), bao gồm cả các thành phần cơ sở hạ tầng từ phương tiện đến phương tiện và phương tiện giao thông. Việc ứng dụng AI có thể làm giảm 10 – 20% tắc nghẽn giao thông khi chính quyền địa phương hợp tác với các dịch vụ gọi xe để phân tích dữ liệu người dùng đường bộ.
Các ứng dụng AI trong giao thông vận tải và lái xe tự động cũng sẽ tạo điều kiện tăng tốc độ di chuyển như một dịch vụ (MaaS). Đáng chú ý, Bắc Kinh có kế hoạch giảm mức sử dụng vận tải bằng ô tô chở khách xuống 30% vào năm 2035. Sự thúc đẩy này sẽ thúc đẩy thương mại hóa các dịch vụ MaaS, tập trung vào xe điện. Việc Trung Quốc cam kết đạt mức phát thải carbon cao nhất vào năm 2030 và trung tính carbon vào năm 2050, có thể thúc đẩy các dịch vụ EV MaaS đạt được cấp độ tiếp theo.
Việc thương mại hóa lái xe tự hành sẽ là giai đoạn tiếp theo. Đến năm 2030, Trung Quốc dự kiến sẽ đạt mức thâm nhập 20% L4 tại các thành phố. Chính phủ dự kiến các đội xe điện (EV) tự hành quy mô lớn trên đường phố Trung Quốc trong vòng một thập kỷ tới. Với suy nghĩ này, Didi sẽ hợp tác với GAC Aion, một chi nhánh của Tập đoàn GAC, để phát triển đội xe điện tự lái, vì họ đặt mục tiêu tổ chức 1 triệu robot chạy trên nền tảng của mình từ năm 2025 đến năm 2030.
Vào năm 2035, chính phủ đang nhắm mục tiêu triển khai và thương mại hóa quy mô lớn của rô bốt và xe tự động L5 (hoàn toàn tự động). Do đó, việc thương mại hóa có thể diễn ra nhanh hơn dự kiến: robot điều khiển dựa trên tự động có thể chiếm 22% số ki-lo-mét hành khách di chuyển chung vào năm 2030 tại các thành phố cấp 1 như Thượng Hải và Bắc Kinh. (Hình 5) Lái xe tự hành sẽ cho phép trải nghiệm di chuyển hoàn toàn mới, trải nghiệm không phải là đi từ A đến B, mà nhiều hơn nữa về các hoạt động và trải nghiệm mà hành khách có thể tận hưởng trong chuyến đi của họ. Kỷ nguyên của những chiếc xe hơi như một trung tâm giải trí và các trạm làm việc trên bánh xe đã gần kề.
Xe điện, máy bay không người lái, xe tải tự lái và bao bì sinh thái sẽ kết hợp để cải thiện tốc độ giao hàng, giảm chi phí và khí thải, đồng thời mở ra cơ sở hạ tầng và chia sẻ năng lực. Điều này ngược lại sẽ hỗ trợ việc tích hợp hơn nữa hệ sinh thái bán lẻ và thương mại điện tử của Trung Quốc, làm cho hệ sinh thái này trở nên thông minh hơn và hiệu quả hơn.
Những phát triển này cuối cùng sẽ giải quyết các vấn đề về chi phí phục vụ cao. Ví dụ: Bắc Kinh đã bật đèn xanh cho JD.com và Meituan hợp tác với công ty khởi nghiệp phương tiện giao hàng tự động Neolix để thí điểm giao hàng tạp hóa không người lái, dựa trên những tiến bộ đạt được trong thời kỳ bùng nổ dịch vụ không tiếp xúc giữa đại dịch.
Bảng 1: Việc áp dụng Robotaxi có thể đạt 20-25% quãng đường di chuyển được chia sẻ vào năm 2030 ở các thành phố cấp 1
4. SỐ HOÁ ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
Những câu chuyện hư cấu về những người sống trong thế giới thực tế ảo được mô tả trong các tiểu thuyết nổi tiếng đang nhanh chóng chuyển sang thế giới \”thực\”. Người tiêu dùng Trung Quốc đang chuyển ngày càng nhiều các tương tác xã hội và hoạt động giải trí của họ sang các lĩnh vực ảo. Các hoạt động xã hội ảo và thực cũng đang hợp nhất, vì các tương tác xã hội ngoại tuyến ngày càng được điều phối thông qua các cộng đồng ảo. Bản thân cuộc sống đang trở thành O2O, nơi các cuộc gặp gỡ ngoại tuyến lan tỏa thường xuyên hơn từ các cộng đồng và các kết nối ban đầu được hình thành trực tuyến. Điều này có thể đặc biệt phổ biến ở các thành phố cấp thấp hơn, nơi cơ hội giao lưu trực tiếp hạn chế hơn.
Tại Thượng Hải, một cộng đồng xe đạp liên kết với ứng dụng đã mở rộng hoạt động của mình sang các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Trên các trang web phát trực tuyến trò chơi như Huya và DouYu, mọi người đến với nhau bằng tình yêu của một tiêu đề, thể loại hoặc người dẫn chương trình phát trực tiếp cụ thể đang đưa các tương tác trong phòng trò chuyện vào thế giới thực, tổ chức các lớp học yoga và câu lạc bộ chạy. Các công ty kỹ thuật số hàng đầu như Tencent đang xây dựng danh mục đầu tư hợp nhất trò chơi, thương mại điện tử và xã hội, tạo ra một hệ sinh thái phi tập trung, cạnh tranh và thân thiện với người sáng tạo, một “metaverse” nếu bạn muốn, sẽ có tác động có ý nghĩa trong thế giới thực.
Nhiều cộng đồng hơn có thể hình thành xung quanh các ứng dụng xã hội; những người trả lời cuộc khảo sát Người tiêu dùng ô tô Trung Quốc mới nhất của chúng tôi nói với chúng tôi rằng các ứng dụng phong cách sống, bao gồm cả những ứng dụng tạo điều kiện cho các cuộc tụ họp của các chủ sở hữu của một thương hiệu cụ thể, là dịch vụ giá trị gia tăng phổ biến thứ hai về tổng thể và được mong muốn nhất trong số các chủ sở hữu xe điện.
5. IOT CÔNG NGHIỆP / SỐ HOÁ CHUỖI CUNG ỨNG
Trung Quốc đã khám phá cách thức đổi mới kỹ thuật số đang chuyển đổi hoạt động phân phối trong lĩnh vực bán lẻ tiêu dùng, nhưng đây chỉ là phần nổi khi nói đến tiềm năng số hóa để hợp lý hóa các hoạt động và quy trình B2B.
Họ coi đây là cơ hội của sự phát triển kỹ thuật số của Trung Quốc với phạm vi rộng lớn để tăng hiệu quả, vì Internet công nghiệp của vạn vật (IIOT) được triển khai trên quy mô lớn để chuyển đổi sản xuất kỹ thuật số, phát triển chuỗi cung ứng kỹ thuật số và quản lý hàng tồn kho dựa trên blockchain.
Ví dụ, trong lĩnh vực dược phẩm, Yaoshibang, một nền tảng bán thuốc B2B trực tuyến, đã xử lý 1,6 triệu đơn đặt hàng trong tháng 2, gấp ba lần mức đăng ký trong cùng tháng năm 2020 và đây chính là tiềm năng phát triển mạnh mẽ của các nền tảng này khi ngày càng có nhiều đơn đặt hàng chăm sóc sức khỏe của Trung Quốc được xử lý và hoàn thành trực tuyến.
Các công ty sản xuất sẽ ngày càng áp dụng sản xuất kỹ thuật số hỗ trợ IIOT để nâng cao hiệu quả và tính bền vững. Vào năm 2020, Trung Quốc đã tổ chức 11 cơ sở sản xuất “ngọn hải đăng”, điển hình của quy trình sản xuất tiên tiến trong ngành công nghiệp 4.0 được McKinsey và Diễn đàn Kinh tế Thế giới xác định, đây là thành tựu cao nhất so với bất kỳ quốc gia nào.
Nhà sản xuất hàng trắng Midea triển khai công nghệ IIOT để cải tiến quy trình sản xuất và hỗ trợ đổi mới sản phẩm. Trong dây chuyền lắp ráp \”tự động hóa linh hoạt\” được kích hoạt bằng cảm biến của Midea, quy trình sản xuất không chỉ hoàn toàn tự động mà còn có thể điều chỉnh linh hoạt để giải quyết sự khác biệt về kiểu máy, yêu cầu chế biến và vật liệu. Thị giác máy được áp dụng để phát hiện lỗi trong quy trình sản xuất, trong khi máy hỗ trợ IIOT gửi lại dữ liệu sử dụng của khách hàng cho nhóm R&D, cung cấp thông tin đầu vào và thông tin chi tiết có giá trị giúp thúc đẩy quá trình đổi mới liên tục.
SAIC, một nhà sản xuất ô tô hàng đầu, đã chỉ ra cách cam kết sản xuất kỹ thuật số có thể kích hoạt các mẫu xe hoàn toàn mới, dành cho khách hàng với doanh nghiệp (C2B), nơi các giải pháp kỹ thuật số cho phép người mua tùy chỉnh đơn đặt hàng của họ thông qua mô phỏng ô tô kỹ thuật số 3D. Sau đó, thông tin về cấu hình ô tô và hàng đợi sản xuất sẽ được chuyển đến các nhà cung cấp để bắt đầu giao hàng theo trình tự, giảm 35% thời gian đưa ra thị trường. Đồng thời, các công cụ AI liên tục theo dõi tiến độ xây dựng để xác định lỗi, giúp nâng cao độ chính xác của cấu hình đơn đặt hàng lên 99,8%. Cho đến nay, chúng ta đã thấy phần lớn các dự án mọc lên giữa các ngành công nghiệp hướng đến người tiêu dùng như ô tô, hàng tiêu dùng và thiết bị gia dụng, nhưng giai đoạn tiếp theo sẽ là mở rộng cuộc cách mạng sang các ngành truyền thống như thép, máy công cụ và sản xuất.
6. ĐÔ THỊ HOÁ KỸ THUẬT SỐ
Gần một nửa số thành phố thông minh trên thế giới nằm ở Trung Quốc, tổng số khoảng 500 thành phố. Trong khi các ứng dụng thành phố thông minh ban đầu tập trung vào các lĩnh vực như an ninh và quản lý giao thông, mạng 5G và những tiến bộ về điện toán có khả năng mở ra một kỷ nguyên mới cho các thành phố dưới dạng nền tảng kỹ thuật số tích hợp.
Hãy tưởng tượng những đổi mới kỹ thuật số chẳng hạn như giáo dục, chăm sóc sức khỏe, hậu cần và thương mại điện tử đa kênh — đang được áp dụng trên quy mô lớn trên khắp các thành phố của Trung Quốc để cải thiện việc cung cấp dịch vụ công. Tại Thâm Quyến, Tencent đang xây dựng một thành phố thông minh đặt con người và môi trường lên hàng đầu, nhằm cắt giảm việc sử dụng ô tô bằng cách sử dụng AI để cải thiện khả năng tiếp cận công cộng, đồng thời tích hợp không gian xanh vào một khuôn viên rộng lớn cho nhân viên.
Tại Cuộc thi Thành phố AI quốc tế vào tháng 3 năm 2021, các công ty hoặc tổ chức nghiên cứu của Trung Quốc đã giành hai vị trí hàng đầu trong năm hạng mục. Ví dụ, Douyin (TikTok) đứng thứ hai trong thử thách xác định tai nạn trên đường và xe chết máy từ nguồn cấp dữ liệu video trên xa lộ. Công cụ Alibaba’s City Brain sẽ tiếp tục mang đến các công cụ phân tích môi trường, tìm kiếm trực quan và quy hoạch đô thị cho chính quyền các thành phố trên toàn quốc. Các dịch vụ của chính phủ có khả năng là đối tượng được hưởng lợi chính, vì số hóa giải quyết các vấn đề khó khăn như quá tải và phân bổ sai nguồn lực.
Với sáu xu hướng đổi mới trên, chúng ta có thể tin rằng sự phát triển của kỹ thuật số đã một lần nữa khẳng định, Trung Quốc hoàn toàn xứng đáng là một trong những đất nước phát triển và giàu có nhất thế giới.
Đối với Việt Nam, một đất nước láng giềng với họ, tôi tin rằng, nếu nỗ lực chuyển đổi số; nâng cao chuyên môn về kỹ thuật cho các đội ngũ đầu ngành thì chúng ta sẽ có những bước tiến, nền móng vững chắc cho sự phát triển lâu dài trên con đường trở thành một “cường quốc 5 châu”.